ΝΕ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ - Ιάσονας Αποστολάκης, Δημοτικός σύμβουλος Βόλου με τους Δρόμους Συνεργασίας, Ανατροπής και Αλληλεγγύης

Οι παρακάτω προτάσεις έχουν να κάνουν με μια συνολική αντίληψη για την συνολική μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Το πρόβλημα, είναι δομικό και όχι αποσπασματικό .

Για την συνολική παρέμβαση στους ΟΤΑ και για να μιλάμε μετά από λίγα χρόνια για μία άλλη αυτοδιοίκηση , οικονομικά ανεξάρτητη , θα πρέπει να γίνουν αλλαγές σε όλα τα επίπεδα.

Στον παρακάτω πίνακα παρατείθενται αλλαγές που προτείνονται τόσο σε βραχυπρόθεσμο , μεσοπρόθεσμο αλλά και μακροπρόθεσμο ορίζοντα , ώστε να προετοιμάζεται το έδαφος για τς θεσμικές αλλαγές που προωθεί η πρότασή μας για τον Καλλικράτη ΙΙ.

Τα βήματα που προτείνονται δεν έχουν δημοσιονομικό κόστος , αλλά εισάγουν αλλαγές που θα έχουν δημοσιονομικό όφελος και θα εξυγιάνουν τους ΟΤΑ από ένα καθεστώς αδιαφάνειας στο οποίο έχουν περιέλθει τα τελευταία χρόνια.

Σε κάθε περίπτωση τα προτεινόμενα μέτρα και προτάσεις δεν είναι τόσο επαναστατικές και αριστερές , αλλά σκοπός τους είναι να εξασφαλίσουμε ένα πρώτο επίπεδο δημοσιονομικής εξυγίανσης και ταυτόχρονα πάταξης της διαφθοράς που σήμερα ανθεί στους ΟΤΑ.

Εκτιμάται ότι δεν υπάρχουν αυτή την στιγμή οι προϋποθέσεις για μια μεγάλη ανατροπή των ισχυόντων στους ΟΤΑ

Στην παρούσα συγκυρία θα πρέπει να προταθούν αλλαγές που θα προετοιμάζουν μια ευρύτερη και ολοκληρωμένη ανατροπή του σημερινού πλαισίου λειτουργία των ΟΤΑ.

• Δεν έχει διαμορφωθεί από τα κάτω ολοκληρωμένο αίτημα. Ο κόσμος, οι υπάλληλοι τα συλλογικά όργανα δεν έχουν σαφή εικόνα για το τι είδους αυτοδιοίκηση θέλουν. Οι όποιες αλλαγές έχουν προταθεί προέρχονται

• ή από τα συνδικαλιστικά όργανα των υπαλλήλων που κυρίως επιχειρούν να ρυθμίσουν ενδουπηρεσιακές σχέσεις διοίκησης και υπαλλήλων χωρίς να προτείνουν ένα συνολικό σχέδιο αλλαγών
• ή από θεσμοθετημένους και μη φορείς που κινούνται στα πλαίσια της απορρύθμισης και του φιλελευθερισμού που αντιγράφουν την πολιτική πραγματικότητα της Ευρώπης σήμερα ή συνδέονται με ιδιωτικά συμφέροντα.

• Χρειάζεται χρόνος για να προετοιμασθεί μια γενική αλλαγή του σημερινού τρόπου λειτουργίας της αυτοδιοίκησης μέσα στην 4ετία που να δικαιώνει το όραμα για κοινωνική δικαιοσύνη και άμεση δημοκρατία με τη συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών.
• Χρειάζεται ενεργοποίηση δυνάμεων που σήμερα δεν είναι ενεργές και οργάνωση τοπικών συμμαχιών

--------| ΠΡΟΤΕΙΝΟΝΤΑΙ |----

Ενδιάμεσοι στόχοι

• Την συγκράτηση της κατάρρευσης των ΟΤΑ οικονομικά και ηθικά (απαξίωση των θεσμών της Τ.Α.)
• Μείωση των αναγκών χρηματοδότησης την ΟΤΑ και εξορθολογισμός της χρήσης των διαθέσιμων πόρων τους.
• Χτύπημα της εκτεταμένης διαφθοράς και των πελατειακών σχέσεων
• Το σταδιακό άνοιγμα των ΟΤΑ στις τοπικές κοινωνίες πέρα από τις τυπικές σημερινές διοικητικές συναλλαγές
• Την ενδυνάμωση της τοπικής ανάπτυξης και της αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κρίσης.

	ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ	ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ –ΠΙΘΑΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ
ΑΙΡΕΤΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ	Το σύστημα διακυβέρνησης στην αυτοδιοίκηση είναι έντονα δημαρχοκεντρικό με μικρή διάχυση των εξουσιών στο εσωτερικό των ΟΤΑ και μικρή έως ελάχιστη συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας	Ενισχυμένη πλειοψηφία για σημαντικές αποφάσεις που αφορούν τον ΟΤΑ. Ενδεικτικά, ΣΧΟΑΠ, Ρυθμιστικό, Μεταφορά αρμοδιοτήτων του Δήμου σε Ιδιώτες, Συμμετοχή του Δήμου σε Αναπτυξιακές Επιχειρήσεις Αναπτυξιακός Σχεδιασμός του ΟΤΑ
		Αναβάθμιση του ρόλου της Επιτροπής Διαβούλευσης με αλλαγές: Μικρότερο σχήμα (max 25 άτομα) Καλύτερη αντιπροσωπευτικότητα ανάλογα με το αντικείμενο Θεσμοθέτηση του ποιοι συμμετέχουν Υποχρεωτική γνωμοδότηση για σημαντικά θέματα προκειμένου να ληφθεί οριστική απόφαση
		Αλλαγή του Εκλογικού Νόμου: απλή Αναλογική Συμβούλιο Αντιδημαρχίας με επικεφαλής Αντιδήμαρχο με αναλογική εκπροσώπηση των παρατάξεων του Δ.Σ. και μηνιαία τουλάχιστον συνεδρίαση
	Οι πελατειακές σχέσεις είναι έντονες στην οργάνωση του οράματος και των στόχων των περισσότερων αιρετών σε τοπικό (τουλάχιστον) επίπεδο. Παραδείγματα: Άδειες λειτουργίας καταστημάτων Πρόστιμα από βεβαιωμένες παραβάσεις όρων λειτουργίας καταστημάτων Αδειοδοτήσεις λαϊκών αγορών	Περιορισμός του ρόλου των πολιτικών προσώπων σε ενέργειες εξυπηρέτησης του πολίτη. Ενδεικτικές προτάσεις: Οι άδειες λειτουργίας καταστημάτων. Λαϊκών αγορών με απόφαση των Διευθυντών των υπηρεσιών Τα πρόστιμα διαχειρίζονται από την αντίστοιχη υπηρεσία του Δήμου (βάσει νομοθεσίας) Απαλλαγή της υποχρέωσης να περνούν τα παραπάνω από την «Επιτροπή Ποιότητας Ζωής»
	Οι αιρετοί τυπικά ή άτυπα εμπλέκονται στη διοίκηση των ΟΤΑ –συχνά για να εξυπηρετήσουν πελατειακούς στόχους	Ρητή διάκριση εξουσιών αιρετών-διευθυντικών στελεχών: απαγόρευση άσκησης διοίκησης από αιρετούς πλην του Δημάρχου Αποσαφήνιση του ρόλου του Γενικού Γραμματέα (πολιτικός ρόλος) από τον Γενικό Διευθυντή (υπηρεσιακός ρόλος). Ο Γενικός Γραμματέας εποπτεύει την εφαρμογή των πολιτικών από τη διοίκηση. Ο γενικός Διευθυντής εποπτεύει την υλοποίηση των πολιτικών που αποφάσισε το Δημοτικό Συμβούλιο. Υπηρεσιακές μεταβολές χωρίς την έγκριση του Συμβουλίου Διευθυντών δεν επιτρέπονται.
	Ο μηχανισμός των ΟΤΑ υπακούει, οργανώνεται και κατευθύνεται από τις κρυφές ή φανερές στοχοθεσίες της αιρετής διοίκησης που αναφέρεται παραπάνω	Θεσμοθέτηση τακτικού Συμβουλίου Διευθυντών με τουλάχιστον μια μηνιαία συνεδρία και αντικείμενο την υλοποίηση του δημοτικού έργου οριζόντια σε όλο το δήμο (βλ. και παραπάνω) Προεδρεύει ο Γενικός Διευθυντής Όπου δεν υπάρχει Γενικός Διευθυντής το συμβούλιο διευθυντών εκλέγει τον προεδρεύοντα για ένα έτος Όπου δεν υπάρχουν διευθυντές συμμετέχουν οι προϊστάμενοι Αυστηρή τήρηση της ιεραρχίας του υπηρεσιακού μηχανισμού Ρητή απαγόρευση ανάθεσης εργασιών από αιρετό σε υπάλληλο πιο κάτω από το Διευθυντή χωρίς την άδειά του.
ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΟΤΑ	Υπάρχει έλλειψη ενός συστήματος διαρκούς εκπαίδευσης των υπαλλήλων	Η Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης να οργανώνει περιφερειακά ή ανά περιφερειακή ενότητα θεματικές ενότητες που αφορούν την Τ.Α. (π.χ. κώδικας συμπεριφοράς δημοσίων υπαλλήλων, νομοθεσία ΤΑ και αλλαγές, ποιότητα, πληροφορική, κτλ) Η ΕΕΤΑΑ να οργανώσει θεματικά σεμινάρια επιπέδου (π.χ. χρήση GIS) για τον μηχανισμό της αυτοδιοίκησης, δωρεάν και όπου είναι εφικτό κατά τόπους Οι οργανικές μονάδες «Δια Βίου Μάθησης των ΟΤΑ να έχουν και ως στόχο την επιμόρφωση των υπαλλήλων του ΟΤΑ ιδιαίτερα στις περιπτώσεις εισαγωγής νέων μεθόδων και εργαλείων –ανάλογα με τις ανάγκες εφαρμογής τοπικών πολιτικών Αξιοποίηση των ΛΑΕΚ των ΟΤΑ για εκπαίδευση
	Υπάρχει ουσιαστική έλλειψη συστήματος ποιότητας σε όλες τις εκφάνσεις του μηχανισμού με τρόπο που να χαρακτηρίζεται από μια αυτοτροφοδοτούμενη και διαρκή βελτίωση που να προκύπτει από τη συμμετοχή όλων και κυρίως από τους πολίτες και υπαλλήλους της πρώτης γραμμής. Στα πλαίσια αυτά εντάσσεται και ένα σύστημα συνεχούς αξιολόγησης με σκοπό τη βελτίωση και όχι την τιμωρία.	Υποχρεωτική εφαρμογή του υπάρχοντος «Κοινού Πλαισίου Αξιολόγησης» σε όλους του ΟΤΑ με παράλληλη τακτική παρακολούθηση από το ΥΠΕΣ και συνεχή δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων του στην Ιστοσελίδα του ΥΠΕΣ (ή άλλη συνδεδεμένη με αυτό) και για τη λειτουργία benchmarking μεταξύ των δήμων Υποχρεωτική εφαρμογή του Ν.3230/2004 η εφαρμογή των Αρχών Διοίκησης Ολικής Ποιότητας στις υπηρεσίες του ΟΤΑ (υπάρχουν έτοιμες μελέτες και εργαλεία). Υποχρεωτική ηλεκτρονική διακυβέρνηση για δήμους πάνω από 10.000 κατοίκους με ενσωμάτωση στοιχείων ολικής ποιότητας (π.χ. έντυπα-αιτήσεις, παράπονα πολιτών-υποδείξεις, κτλ) ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Όλες οι αναφερόμενες ενέργειες θα πρέπει να γίνου με ίδια μέσα των δήμων και κινητοποίηση του μηχανισμού τους –όχι μόνο για λόγους εξοικονόμησης πόρων αλλά και γιατί έτσι διαχέεται το θέμα «δέσμευσης για την ποιότητα» σε όλον τον μηχανισμό του ΟΤΑ Οι μικροί δήμοι κάτω των 10.000 κατοίκων και δεν διαθέτουν έμπειρο προσωπικό θα εφαρμόζουν συστήματα ποιότητας έχοντας ως σύμβουλο τον κεντρικό ΟΤΑ της κάθε Περιφερειακής Ενότητας.
	Οι σημερινοί ΟΤΑ δεν αναδεικνύουν συστηματικά στελέχη και ομάδες έργου – δεν αναπαράγουν το επιτυχημένο αλλά στηρίζονται στην τυχαία εμφάνιση ανθρώπων που θα σηκώσουν τον μηχανισμό στην πλάτη τους.
	Το σύστημα λειτουργίας δεν αναδεικνύει καλές πρακτικές και πολύ περισσότερο καινοτόμες προσεγγίσεις.	Ετήσια ανάδειξη καλών πρακτικών των δήμων με αρχή τις κατηγορίες: Εξυπηρέτηση του Πολίτη Οργάνωσης δημόσιων πρακτικών διαβούλευσης Διασφάλιση των Πολιτών από τις αυθαιρεσίες της Τ.Α. Εξοικονόμηση πόρων με βελτίωση της ποιότητας Περιβαλλοντικές πρακτικές
	Οι πολίτες δεν έχουν τη δυνατότητα να κάνουν ενστάσεις με διάφανο, ξεκάθαρο και προσβάσιμο τρόπο.	Υποχρεωτική ενεργοποίηση του Συμπαραστάτη του Δημότη με αποδεδειγμένες προδιαγραφές προσόντων τη γνώση του τρόπου λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης. Η ένσταση να εξετάζεται υποχρεωτικά επί ποινή στις νόμιμες προθεσμίες που θέτει ο νόμος. Η επιλογή του να μην γίνεται με απλή πλειοψηφία
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΟΤΑ	Οι επιχειρήσεις των ΟΤΑ δεν εξυπηρετούν πλέον τον αρχικό τους στόχο ως ευέλικτων μονάδων αλλά έχουν εξελιχθεί σε παραμάγαζα παράκαμψης των νόμιμων διαδικασιών των ΟΤΑ και εστίες διαφθοράς με βάση πελατειακές σχέσεις τόσο ως προς τις προσλήψεις, τις υπηρεσίες προς δημότες και τη διαχείριση δημοσίου χρήματος. Σε γενικές γραμμές επιβαρύνουν οικονομικά τους ΟΤΑ για ενέργειες που δεν μπορεί να ελεγχθεί η χρησιμότητά τους ή που συχνά ήδη καλύπτονται από τις υπηρεσίες των ΟΤΑ Το νομικό πλαίσιο λειτουργίας και το κόστος μισθοδοσίας του είναι πλέον το ίδιο με των ΟΤΑ (π.χ. ενιαίο μισθολόγιο, σύστημα προσλήψεων, έλεγχος δαπανών από επίτροπο του ελεγκτικού συνεδρίου και εφαρμογή ΕΚΠΟΤΑ	Κατάργηση των κάθε μορφή δημοτικών επιχειρήσεων και μεταφορά του προσωπικού, των προγραμμάτων και των δραστηριοτήτων που συνάδουν με την επιχειρησιακή στόχευση των ΟΤΑ στον Δήμο. Η κατάργηση θα πρέπει να γίνει με την μορφή της εκκαθάρισης που θα αποκαλύψει και το πραγματικό μέγεθος του προβλήματος της σημερινής λειτουργίας και θα λειτουργήσει νομιμοποιητικά προς το ευρύ κοινό. Η εκκαθάριση αφορά τόσο τις ΑΕ, τα ΝΠΔΔ και τα ΝΠΙΔ, ο ρόλος των οποίων είναι σήμερα αδιευκρίνιστος: δεν διατηρούν κανένα πλεονέκτημα έναντι του ΟΤΑ είτε αναφερόμαστε στα ευρωπαϊκά προγράμματα είτε στην εισαγωγή μοντέλων ποιότητας, κτλ. Επιπρόσθετα δεν υπάρχει σήμερα κάποιο πλεονέκτημα αναφορικά με τη δημιουργία θέσεων εργασίας μιας και λειτουργούν όπως και οι ΟΤΑ Θα κλείσει η στρόφιγγα τη δημιουργία πελατειακών σχέσεων και τοποθετήσεων καθώς και αδιαφανών διαδικασιών διαχείρισης των επιχορηγήσεων και των αναθέσεων του Δήμου. Θα ενισχύσει χωρίς προσλήψεις με μεγάλο αριθμό υπαλλήλων τον ΟΤΑ (ιδιαίτερα με επιστημονικό προσωπικό) για τη λειτουργία βασικών του υπηρεσιών.
ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ -ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΤΗΤΑ	Η Τοπική κοινωνία δεν συμμετέχει στο σχεδιασμό και τον έλεγχο των λειτουργιών του ΟΤΑ παρά μόνο μέσω εκλογών και πελατειακών σχέσεων Η επιτροπή διαβούλευσης σήμερα είναι δυσλειτουργική και κατά κανόνα λειτουργεί τυπικά	Θεσμοθέτηση του συμμετοχικού προϋπολογισμού στους ΟΤΑ Θεσμοθέτηση επιτροπών κοινωνικού ελέγχου Διαμόρφωση θεσμών δημόσιου απολογισμού και διαφάνειας στα οικονομικά στοιχεία και τη λήψη αποφάσεων Διαμόρφωση μηχανισμού υποδοχής παρατηρήσεων πολιτών Ενεργοποίηση υπαρχόντων μηχανισμών του Καλλικράτη όπου είναι εφικτό (συμπαραστάτης του Δημότη, δημοτικές επιτροπές στις οποίες συμμετέχουν πολίτες).

ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ

Αρχικά θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η αυτοδιοίκηση δεν αποκόπηκε ποτέ από την κεντρική εξουσία ούτε διεκδίκησε την πολιτική, διοικητική και οικονομική αυτοτέλειά της.

Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι μέχρι σήμερα η συντριπτική πλειονότητα των ΟΤΑ δεν έχει οικονομική αυτονομία και είναι αποκλειστικά εξαρτώμενοι από την χρηματοδότηση της κεντρικής κυβέρνησης.

Με το πρόγραμμα Καλλικράτης οι Δήμοι και οι Περιφέρειες ενισχύθηκαν με 220 νέες αρμοδιότητες, ενώ οι θεσμοθετημένοι από το κράτος πόροι τους μειώθηκαν πάνω από 60%.

Τα δημοτικά τέλη λόγω της κρίσης παρέμειναν στάσιμα ή και υποχώρησαν στην συντριπτική πλειοψηφία των Δήμων.

Η κατάργηση της δημοτικής αστυνομίας εκτός από την ελλιπή αστυνόμευση σε προβλήματα καθημερινότητας (παράνομη στάθμευση, καταλήψεις κοινόχρηστων χώρων, ρύπανση, βανδαλισμοί κλπ) επέφερε απώλεια των εσόδων λόγω προστίμων.

Η κατάργηση των σχολικών φυλάκων, επέφερε μεγαλύτερες δαπάνες για συντηρήσεις στα σχολικά κτίρια.

Η εξαγγελλόμενη κινητικότητα για το προσωπικό των ΟΤΑ προκάλεσε διαρκείς κινητοποιήσεις αλλά και αβεβαιότητα για το μέλλον.

Η μεταφορά των αρμοδιοτήτων σε πολλές περιπτώσεις συνάντησε δυσκολίες καθώς επιχειρήθηκε χωρίς σαφή διαχωρισμό ανάμεσα στα διαφορετικά επίπεδα διοίκησης και αυτοδιοίκησης, ενώ δεν συνοδεύτηκε από ταυτόχρονη μεταφορά οικονομικών πόρων, ανθρώπινου δυναμικού και υλικοτεχνικής υποδομής.

Επικάλυψη παρατηρήθηκε στα διαφορετικά επίπεδα διοίκησης και αυτοδιοίκησης σχετικά με την αρμοδιότητα σε:

• λαϊκές αγορές
• μετακινήσεις μαθητών
• συντηρήσεις υποδομών (δρόμων, αρδευτικών δικτύων)
• πολεοδομικά σχέδια
• διαχείριση απορριμμάτων
• διαχείριση του περιβάλλoντος

Προβλήματα και διοικητικές δυσλειτουργίες ανέκυψαν και από τη μεταφορά αρμοδιοτήτων του ΙΚΑ στον ΕΟΠΥΥ, καθώς και από τη συντρέχουσα αρμοδιότητα των κατεδαφίσεων μεταξύ των αποκεντρωμένων διοικήσεων και της Ειδικής Υπηρεσίας Κατεδάφισης Αυθαιρέτων (ΕΥΕΚΑ) σε δάση, δασικές και αναδασωτέες εκτάσεις, αιγιαλό-παραλία, ρέματα και άλλα ευαίσθητα οικοσυστήματα.

Μεγάλες τομές στην Αυτοδιοίκηση Ά βαθμού: ρήξη με το παρελθόν

Έχει πολλάκις τονιστεί, ότι η μια κυβέρνηση με κορμό την Αριστερά, οφείλει να επαναπροσδιορίσει την σχέση τόσο του κράτους με την αυτοδιοίκηση, όσο και να ευνοήσει τις συνθήκες εκείνες που θα κάνουν την τελευταία πιο λειτουργική, δημοκρατική και φιλική προς τον πολίτη. Από τις εξαγγελίες έχει γίνει σαφές ότι η διαβούλευση που θα γίνει πάνω στις προτάσεις που θα κατατεθούν θα είναι ουσιαστική , χωρίς αιφνιδιασμούς. Από τον διάλογο που ανοίγει σιγά σιγά όμως, είναι κοινός τόπος πως οι θεσμικές αλλαγές που πρέπει να γίνουν είναι βαθιές.

Η αυτοδιοίκηση Ά βαθμού νοσούσε και μάλιστα πολύ και προ Καλλικράτη. Συνεπώς, μόνο με μια συνολική παρέμβαση στους ΟΤΑ και αλλαγές που πρέπει να γίνουν σε όλα τα επίπεδα, μπορούμε να στρώσουμε τον δρόμο για να μιλάμε μετά από λίγα χρόνια για μία άλλη αυτοδιοίκηση, οικονομικά ανεξάρτητη και κοντά στον πολίτη. Για να είμαστε όμως σοβαροί και πιστευτοί, πρέπει να έχουμε σχέδιο και όραμα. Πρέπει να γνωρίζουμε σε ποια χρονική και οικονομική συγκυρία ζούμε. Το πρόβλημα είναι κυρίως δομικό και όχι αποσπασματικό , ώστε να λυθεί με απλές χωροταξικές αλλαγές-«θεραπεία» πληγών του Καλλικράτη, σπασίματα Δήμων και αύξηση των πόρων.

Ποια θα έπρεπε λοιπόν να είναι τα πρώτα δειλά βήματα στον τομέα αυτό; Στην αιχμή είναι το σχέδιο (το που θέλουμε να πάμε) παίρνοντας πάντα υπόψη από πού ξεκινάμε (παρούσα συγκυρία). Ξεκινώντας από το τελευταίο, δυστυχώς πρέπει να παραδεχτούμε ότι σημείο εκκίνησης για το άλμα προς τον ουρανό βρίσκεται πολύ χαμηλά. Οι ΟΤΑ κατά κοινή παραδοχή, λειτουργούν πελατειακά, πολλές φορές με αδιαφάνεια, μακριά από τον έλεγχο των πολιτών. Άρα τι κάνουμε; Πώς προετοιμάζουμε μια γενική αλλαγή του σημερινού τρόπου λειτουργίας της αυτοδιοίκησης μέσα σε ορίζοντα τουλάχιστον 4ετίας που να δικαιώνει το όραμα για κοινωνική δικαιοσύνη και άμεση δημοκρατία με ουσιαστική συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών; Πώς ενεργοποιούμε δυνάμεις που σήμερα δεν είναι ενεργές και ενισχύουμε την οργάνωση τοπικών συμμαχιών;

Μαγικές και εύκολες λύσεις δεν υπάρχουν. Αυτό όμως σε τίποτα δεν εμποδίζει την προώθηση αλλαγών που θα προετοιμάζουν ομαλά μια ευρύτερη και ολοκληρωμένη ανατροπή του σημερινού πλαισίου λειτουργίας των ΟΤΑ. Ποιοι θα έπρεπε να είναι οι άμεσοι και σε προτεραιότητα στόχοι της επόμενης περιόδου; Ενδεικτικά θα μπορούσαμε να αναφέρουμε την συγκράτηση της κατάρρευσης των ΟΤΑ τόσο οικονομικά όσο και ηθικά (απαξίωση των θεσμών της Τ.Α.), τον εξορθολογισμό της χρήσης των διαθέσιμων πόρων τους, το χτύπημα της εκτεταμένης διαφθοράς και των πελατειακών σχέσεων, το σταδιακό άνοιγμα των ΟΤΑ στις τοπικές κοινωνίες πέρα από τις τυπικές σημερινές διοικητικές συναλλαγές, την ενδυνάμωση της τοπικής ανάπτυξης και της αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κρίσης.

Οι παραπάνω στόχοι δεν είναι αυθαίρετοι ούτε ανούσιοι. Βάζοντας τους στο «κάδρο» είμαστε σε θέση να υπάρξουν παρεμβάσεις και λύσεις σε διαπιστωμένα προβλήματα της Αυτοδιοίκησης πρώτου βαθμού. Ένα από αυτά που όλοι συμφωνούν στο μέγεθος του, αλλά μικρή βούληση παρατηρείται στην αντιμετώπιση του, αφορά το κομμάτι του αιρετού μηχανισμού. Εκεί βλέπουμε ένα καθαρά δημαρχοκεντρικό σύστημα διακυβέρνησης, μικρή διάχυση των εξουσιών στο εσωτερικό των ΟΤΑ και μικρή έως ελάχιστη συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας. Δυστυχώς, το ξεπερασμένο μοντέλο των «Βλαχοδημάρχων», ζει και βασιλεύει σε μεγάλο βαθμό.

Η καθιέρωση της ενισχυμένης πλειοψηφίας στο δημοτικό συμβούλιο, για σημαντικές αποφάσεις που αφορούν το ρυθμιστικό ή τον Αναπτυξιακό Σχεδιασμό ενός ΟΤΑ, θα περιόριζαν αυτή την στρέβλωση. Αλλαγές που θα αναβάθμιζαν ουσιαστικά τον ρόλο της Επιτροπής Διαβούλευσης στον Δήμο, όπως η καλύτερη αντιπροσωπευτικότητα ανάλογα με το αντικείμενο, η υποχρεωτική θεσμοθέτηση του ποιοι συμμετέχουν και η υποχρεωτική γνωμοδότηση της για σημαντικά θέματα προκειμένου να ληφθεί οριστική απόφαση, θα ήταν κάτι παραπάνω από ουσιαστικές. Καταλυτική προς την κατεύθυνση μη δημαρχοκεντρικού μοντέλου θα ήταν η αλλαγή του εκλογικού νόμου σε απλή αναλογική . Με δεδομένη την εκλογή δημοτικών συμβούλων με αυτήν την μορφή , αυτό σημαίνει ότι στο ΔΣ θα πρέπει να υπάρχουν συνεργασίες και ευρύτερες συναινέσεις για τα θέματα της πόλης.

.

Για τις πελατειακές σχέσεις έχουν ειπωθεί τόσα πολλά που είναι πλέον κλισέ. Αδιαμφισβήτητα, είναι ότι τόσο έντονες που περιορίζουν το όραμα και τους στόχους της κάθε δημοτικής αρχής. Νομοθετικές ρυθμίσεις ( πάντα βέβαια ως αποτέλεσμα διαβούλευσης) στην κατεύθυνση περιορισμού του ρόλου των πολιτικών προσώπων σε ενέργειες εξυπηρέτησης του πολίτη και μόνο θα ήταν κάτι παραπάνω από ευπρόσδεκτες (πχ αλλαγή της φύσης των επιτροπών ποιότητας ζωής).

Το πλαίσιο λειτουργίας των ΟΤΑ επίσης δεν δίνει την δυνατότητα στον πολίτη για ενστάσεις με διάφανο, ξεκάθαρο και προσβάσιμο τρόπο, απέναντι σε τυχόν αυθαιρεσίες. Η υποχρεωτική ενεργοποίηση του Συμπαραστάτη του Δημότη με αποδεδειγμένες προδιαγραφές προσόντων, η επιλογή του με αυξημένη πλειοψηφία, η εξέταση ενστάσεων υποχρεωτικά επί ποινή στις νόμιμες προθεσμίες που θέτει ο νόμος, αποτρέπει φαινόμενα αυταρχισμού.

Τέλος, ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στο ζήτημα της συμμετοχικότητας. Είναι κοινώς παραδεκτό πως οι Τοπικές κοινωνίες δεν συμμετέχουν στο σχεδιασμό και τον έλεγχο των λειτουργιών των ΟΤΑ παρά μόνο μέσω εκλογών ή πελατειακών σχέσεων. Η θεσμοθέτηση του συμμετοχικού προϋπολογισμού στους ΟΤΑ όπως και επιτροπών κοινωνικού ελέγχου και ουσιαστικής αναβάθμισης των τοπικών συμβουλίων ιδίως σε μητροπολιτικούς Δήμους, σε συνδυασμό με την Διαμόρφωση θεσμών δημόσιου απολογισμού και διαφάνειας στα οικονομικά στοιχεία και τη λήψη αποφάσεων μπορούν να κάνουν τον πολίτη να θεωρήσει την αυτοδιοίκηση δική του υπόθεση.

Οι ενδεικτικές αυτές θεσμικές παρεμβάσεις προτείνονται τόσο σε βραχυπρόθεσμο , όσο και μακροπρόθεσμο ορίζοντα , ώστε να προετοιμάζεται το έδαφος για τεράστιες τομές του μέλλοντος. Τα βήματα αυτά δεν έχουν δημοσιονομικό κόστος , αλλά εισάγουν αλλαγές που θα έχουν δημοσιονομικό όφελος και θα εξυγιάνουν τους ΟΤΑ από ένα καθεστώς αδιαφάνειας στο οποίο έχουν περιέλθει. Δεν μπορούμε να παρακάμπτουμε την πραγματικότητα. Αν δεν λυθούν αυτές οι παθογένειες, το να μιλάμε για μετα-Καλλικράτη περίοδο είναι άνευ ουσίας.

Δυστυχώς ένας τέτοιος διάλογος φαίνεται να απουσιάζει από τις προσυνεδριακές συσκέψεις της ΚΕΔΕ ανά την επικράτεια, περιοριζόμενη η τελευταία να συζητεί πως θα δοθούν χρήματα από την κεντρική εξουσία. Κανένα όραμα, καμία αυτοκριτική. Λες και όλα ήταν καλώς καμωμένα και ο Καλλικράτης ήρθε να διαταράξει την αυτοδιοικητική γαλήνη. Η αυτοδιοίκηση όμως έχει ανάγκη Τώρα από μέτρα που μπορεί να μην είναι και τόσο «επαναστατικά και αριστερά» αλλά είναι σημαντικά. Το γεγονός όμως ότι δεν έγιναν τόσα χρόνια (δημοσιονομική εξυγίανση και πάταξη της διαφθοράς) δεν σημαίνει πως ούτε η Αριστερά πρέπει να τολμήσει. Αν δεν γίνουν αυτά, δεν μπορεί να χτιστεί τίποτα σε σταθερή βάση. Στην τελική αριστερό είναι να κάνεις και τα αυτονόητα.

Ιάσονας Αποστολάκης, Δημοτικός σύμβουλος Βόλου με τους Δρόμους Συνεργασίας, Ανατροπής και Αλληλεγγύης