ΕΝΑΡΞΗ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΧΑΡΤΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Αθήνα 12/01/2016

Προς:

Διευρυμένη Γραμματεία Τμήματος Αυτοδιοίκησης – Υπεύθυνους Περιφερειών – Αιρετούς μας Α` και Β` Βαθμού – Συντονιστές Ν.Ε.

Αγαπητοί σύντροφοι/σσες,

Όπως ήδη γνωρίζετε, ξεκινάει ο διάλογος για τη θεσμοθέτηση ενός νέου πλαισίου για την αυτοδιοίκηση, σε αντικατάσταση και στον αντίποδα του «Καλλικράτη». Στόχος είναι η δημιουργία ενός πολιτικού και διοικητικού συστήματος που θα θεσμοθετεί τρία επίπεδα (Κεντρικό Κράτος – Περιφέρεια – Δήμοι), με κύρια χαρακτηριστικά τη ριζική αποκέντρωση πόρων και αρμοδιοτήτων και την άσκηση εξουσίας στον πλησιέστερο χώρο για τον πολίτη.

Με λίγα λόγια, η αυτοδιοίκηση να μην είναι πια μόνο «η διοίκηση τοπικών υποθέσεων», αλλά μια διακριτή μορφή διαχείρισης σημαντικών τοπικών ζητημάτων για την καθημερινότητα των κατοίκων της χώρας και, ταυτόχρονα, μία εναλλακτική δομή πολιτικής εξουσίας.

Αυτό έχει σχέση, τόσο με την ψήφιση ενός νέου καταστατικού χάρτη της αυτοδιοίκησης, όσο και με την αναγγελθείσα Συνταγματική Αναθεώρηση. Το τμήμα μας έχει ήδη επεξεργαστεί, εδώ και χρόνια, ένα πλαίσιο θέσεων για τις αναγκαίες αλλαγές στην αυτοδιοίκηση. Όλα αυτά είναι αναρτημένα στην ιστοσελίδα μας.

Τώρα πρέπει να συγκεκριμενοποιήσουμε τις προτάσεις μας με ένα συγκροτημένο και οργανωμένο διάλογο εντός των «τειχών», αλλά και συνολικότερα στην κοινωνία.

Προτείνουμε να υπάρξει μια, όσο το δυνατόν, ευρεία διαβούλευση στις οργανώσεις, στις παρατάξεις που στηρίζουμε, βάσει των επτά σημείων που σας αποστέλλουμε. Προφανώς μπορεί να προστεθούν και άλλα επιμέρους ζητήματα. Στόχος είναι να καταλήξουμε σε συγκεκριμένες προτάσεις, τις οποίες θα επεξεργαστεί η επιτροπή που δημιουργήθηκε κεντρικά, έτσι ώστε να υπάρξει ένα ενιαίο κείμενο θέσεων που θα υιοθετηθεί από τη Συνέλευση του Τμήματος Αυτοδιοίκησης και, αν χρειαστεί, από την Κ.Ε. του κόμματος.

Επαναλαμβάνουμε ότι υπάρχουν ήδη αναρτημένα αναλυτικά στοιχεία που μπορεί κάποιος να συμβουλευτεί. Αυτή η διαβούλευση πρέπει να καταλήξει το συντομότερο (τέλη Φλεβάρη, αν είναι εφικτό). Παράλληλα, σε δεύτερο στάδιο, καλό θα είναι να ανοίξουμε τη συζήτηση μέσα από συγκεντρώσεις-ημερίδες ανά περιοχή, με ευθύνη των τοπικών οργανώσεων ή των δημοτικών παρατάξεων. Πρέπει συνολικά η κοινωνία να συμμετέχει σε αυτήν την επιχειρούμενη βαθιά τομή στο πολιτικό-διοικητικό σύστημα της χώρας.

Το Τμήμα Αυτοδιοίκησης θα συντονίσει με τη βοήθεια όλων αυτή τη δουλειά, γνωρίζοντας ότι παράλληλα θα εξελίσσονται και άλλες μεγάλες πολιτικές μάχες. Όμως η μεταρρύθμιση του δημοσίου χώρου είναι μια μεγάλη πρόκληση που η Αριστερά πρέπει να αφήσει ανεξίτηλα το αποτύπωμα της. Είναι μία από τις κρίσιμες θετικές ανατροπές, που οφείλουμε να προχωρήσουμε.

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

Α. Οι συνέπειες του «Καλλικράτη» στο θεσμό της τοπικής αυτοδιοίκησης, όχι μόνο σε οικονομικό, αλλά και σε θεσμικό, δημοκρατικό και συμμετοχικό επίπεδο είναι, ήδη, περισσότερο από ορατές. Βασικά χαρακτηριστικά του «Καλλικράτη» αποτελούν: το γραφειοκρατικό, περίπλοκο και αντιδημοκρατικό θεσμικό πλαίσιο, οι δραστικές περικοπές πόρων, οι απολύσεις εργαζομένων, το κλείσιμο δομών, ιδίως σχετιζόμενων με την άσκηση κοινωνικής πολιτικής, ο συγκεντρωτικός και χωρίς κριτήρια χωροταξικός σχεδιασμός, που δυσχεραίνει την επαφή των πολιτών με τα τεκταινόμενα στην Αυτοδιοίκηση. Πρόκειται, με δύο λόγια, για την εφαρμογή όλων των νεοφιλελεύθερων πολιτικών και στοχεύσεων στο χώρο των ΟΤΑ, γεγονός που έχει επιδράσει διαλυτικά στο θεσμό.

Η αυτοδιοίκηση έχει «φορτωθεί», μέσω των κυβερνητικών σχεδιασμών, μεγάλο μέρος της κοινωνικής δυσαρέσκειας, λόγω της κατάρρευσης σημαντικών κοινωνικών δράσεων των Δήμων (παιδικοί σταθμοί, πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι» κ.λπ.), ενώ παράλληλα βρίσκεται σε εξέλιξη μία εκστρατεία κατασυκοφάντησης του θεσμού, ότι δήθεν οι ελληνικοί ΟΤΑ είναι οι πλέον χρεωμένοι, διεφθαρμένοι και κακοδιοικούμενοι.

Β. Η βασική κριτική μας στον «Καλλικράτη» εντοπίζεται στα εξής :

(α) την αντιδημοκρατική και συγκεντρωτική λειτουργία του (υπερπλειοψηφικό εκλογικό σύστημα, δημαρχοκεντρικός χαρακτήρας),

(β) την πολυπλοκότητα του θεσμικού πλαισίου (ταλαιπωρία των πολιτών, γραφειοκρατία, σύγχυση αρμοδιοτήτων μεταξύ Δήμου και Περιφέρειας, αδιέξοδες ρυθμίσεις για τον Συμπαραστάτη του Δημότη κ.λπ.),

(γ) την αδιαφανή λειτουργία του και την ελλιπή δημόσια λογοδοσία των δημοτικών αρχών,

δ) τον πρόχειρο, άνευ λειτουργικών κριτηρίων χωροταξικό σχεδιασμό, που είχε ως αποτέλεσμα: τη δημιουργία μεγάλων διαστάσεων Δήμων, χωρίς τις απαραίτητες υποδομές και χωρίς την απαιτούμενη εσωτερική οικονομική, συγκοινωνιακή, κοινωνική, ιστορική και πολιτισμική συνοχή, και την απομάκρυνση των πολιτών από το θεσμό,

(ε) την απουσία θεσμών ουσιαστικής κοινωνικής συμμετοχής (απουσία ρυθμίσεων για κοινωνική εκπροσώπηση, συμμετοχή φορέων, τοπικά δημοψηφίσματα, συμμετοχικό προϋπολογισμό, διαστρέβλωση και υποβάθμιση του ρόλου που θα μπορούσαν να διαδραματίσουν τα συμβούλια των τοπικών και δημοτικών κοινοτήτων κ.λπ.),

(στ) τον ασφυκτικό έλεγχο επί των ΟΤΑ, ο οποίος προσκρούει στην πραγματικότητα στη συνταγματικά κατοχυρωμένη αυτοτέλειά τους (πολύπλοκοι και αλλεπάλληλοι έλεγχοι που στραγγαλίζουν την ελεύθερη δράση τους, οικονομική επιτροπεία με το Παρατηρητήριο Οικονομικής Αυτοτέλειας ΟΤΑ κ.λπ.).

(ζ) τον οικονομικό στραγγαλισμό που σχετίζεται με την μεταφορά δραστηριοτήτων χωρίς πόρους, όπως επίσης και την ουσιαστική ανυπαρξία της αναπτυξιακής διάστασης στις πολιτικές των ΟΤΑ, ιδιαίτερα του Α’ βαθμού.

Γ. Εναλλακτική πρόταση. Η Αριστερά, βάσει όλων των παραπάνω, πρέπει να διαμορφώσει την εναλλακτική της πρόταση, δείχνοντας κατ’ αρχήν εμπιστοσύνη προς τον θεσμό, ενισχύοντας το χαρακτήρα των ΟΤΑ ως οργανισμών της κοινωνίας των πολιτών και διαμορφώνοντας ένα θεσμικό πλαίσιο δημοκρατίας, αυτοτέλειας, διαφάνειας και κοινωνικής συμμετοχής. Θέλουμε μια Αυτοδιοίκηση ανοιχτή και δημοκρατική, πρωτεργάτη της κοινωνικής αλληλεγγύης, του αναπτυξιακού προγραμματισμού, κοιτίδα της τοπικής πολιτικής έκφρασης και δράσης.

Τα θέματα που πρέπει, ιδιαίτερα, να περιλαμβάνει ο νέος καταστατικός χάρτης της Αυτοδιοίκησης και που θα πρέπει κατά προτεραιότητα να συζητηθούν είναι τα παρακάτω:

1. Δομή και λειτουργία των ΟΤΑ

α. Θεσμικά όργανα

• Δημοτικό συμβούλιο
• Επιτροπές
• Δήμαρχος
• Περιφερειακό συμβούλιο
• Επιτροπές (Περιφέρεια)
• Περιφερειάρχης

β. Ενδοδημοτική αποκέντρωση

• Αρμοδιότητες τοπικών συμβουλίων
• Πόροι τοπικών συμβουλίων
• Περιφερειακές ενότητες
• Αρμοδιότητες
• Πόροι
• Λειτουργία

2. Αρμοδιότητες

Α. ΟΤΑ Α’ βαθμου

Β. ΟΤΑ Β’ βαθμού

Σαφής διαχωρισμός αρμοδιοτήτων. Μεταφορά αρμοδιοτήτων με στόχο μια ουσιαστική αποκέντρωση ή κατοχύρωση των ήδη υπαρχόντων με απλό εξορθολογισμό και οικονομική κατοχύρωσή τους. Αναπτυξιακός ρόλος της αυτοδιοίκησης. Κοινωνική πολιτική στη δράση της.

3. Πόροι

Α. Έσοδα ΟΤΑ

• Ποσοστό επί των χρημάτων του προϋπολoγισμού (ΚΑΠ-ΣΑΤΑ) αυστηρά προσδιορισμένο
• Πέρασμα είσπραξης φόρων απευθείας από τους ΟΤΑ (π.χ φόρος ακίνητης περιουσίας), χωρίς περαιτέρω επιβάρυνση και με αναδιανεμητικό χαρακτήρα (από τις πιο εύρωστες στις αναπτυσσόμενες περιοχές)

Β. Επενδυτικοί πόροι

• Κοινοτικά προγράμματα
• Πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων

Κατανομή σύμφωνα με τον δημοκρατικό προγραμματισμό

4. Θεσμοί συμμετοχικής δημοκρατίας

Α. Συνελεύσεις ανά διαμέρισμα- τοπική κοινότητα

δεσμευτικότητα ορισμένων αποφάσεων σε συνδυασμό με ποσοστό συμμετοχής

Β. Συμμετοχικός προϋπολογισμός

• Ποσοστό επί των εσόδων των ΟΤΑ που διαχειρίζονται οι τοπικές συνελεύσεις

Γ. Δημοψηφίσματα επί σημαντικών θεμάτων

Δ. Διαβουλεύσεις εντός των οργάνων του Δήμου

5. Εκλογικό σύστημα

Α. Απλή αναλογική στην εκλογή των συμβουλίων

Β. Άμεση – έμμεση εκλογή δημάρχων – περιφερειαρχών

Γ. Διαχωρισμός της εκλογής των τοπικών συμβουλίων γενικά και ιδιαίτερα σε δημοτικές κοινότητες κάτω των 1000 κατοίκων

Δ. Άμεση εκλογή χωρικών αντιπεριφερειαρχών ή ορισμός τους από τον περιφερειάρχη ή το περιφερειακό συμβούλιο

Ε. Δυνατότητα διακριτής λειτουργίας με τη διατύπωση γνώμης των εκλεγμένων περιφερειακών συμβούλων, ανά περιφερειακή ενότητα, για θέματα της περιοχής τους

6. Χωροταξικό

Είναι γνωστές οι θέσεις του Τμήματος για την χωροταξική διάσταση του Καλλικράτη, όπως και τα κριτήρια για μία πιθανή αναδιάρθρωσή του. Κρίνεται όμως σκόπιμο να μην ανοίξει τώρα ο διάλογος για αυτό το ζήτημα γιατί υπάρχει ο κίνδυνος να καλύψει (αδίκως) τη συζήτηση για το κύριο θέμα που είναι οι δομές, οι τρόποι λειτουργίας, οι αρμοδιότητες και οι πόροι των ΟΤΑ. Το ζήτημα παραμένει, σε δεύτερο χρόνο, ανοιχτό.

7. Αποκεντρωμένες αρμοδιότητες Κράτους

Δεδομένων των ισχυόντων συνταγματικών προβλέψεων, οι κρατικές αρμοδιότητες θα πρέπει να ασκούνται:

Α. από ενιαία αρχή ανά περιφέρεια, όπως σήμερα

Β. από τοπικές υπηρεσίες που θα υπάγονται απευθείας στα αρμόδια όργανα.

Υ.Γ. Τα αποτελέσματα των συζητήσεων και οι όποιες προτάσεις θα πρέπει να αποσταλούν στο email του τμήματος μέχρι, το αργότερο, το τέλος Φλεβάρη.